Alergia czy nietolerancja pokarmowa? - Wkręć się w zdrowie

Czym jest nadwrażliwość na pokarmy ?

Nadwrażliwość na pokarmy to występowanie obiektywnie potwierdzonych, powtarzalnych objawów wywołanych przez spożycie określonego pokarmu lub składnika pokarmowego w dawce, która jest tolerowana przez zdrowe osoby.

Niepożądane reakcje na pokarm można podzielić (według wytycznych European Academy of Allergy and Clinical Immunology i The American Academy of Allergy, Asthma & Immunology) w zależności od mechanizmów odpowiedzialnych za powstanie objawów na:

1) reakcje immunologiczne – nadwrażliwość ALERGICZNA:

IgE-zależne (np. anafilaksja, pokrzywka ostra, zespół alergii jamy ustnej),
IgE-niezależne (np. enteropatia indukowana białkami pokarmowymi),
mieszane (np. eozynofilowe zapalenie przełyku, AZS,

2) reakcje nieimmunologiczne – nadwrażliwość NIEALERGICZNA:

metaboliczne (np. nietolerancja laktozy, fruktozy),
farmakologiczne (np. na kofeinę, tyraminę, histaminę),
toksyczne (np. toksyny ryb z rodziny makrelowatych),
inne, idiopatyczne, niesklasyfikowane (np. siarczyny).

ALERGIA POKARMOWA

Alergia pokarmowa to odbiegająca od normy (nadmierna) reakcja układu odpornościowego, która występuje w sposób powtarzalny i odtwarzalny po ekspozycji na dany składnik pokarmowy. Mechanizm powstawania reakcji alergicznej jest skomplikowany i nie będę go teraz tutaj opisywać.

Częstość występowania alergii na pokarm oszacowano na 12-13% (na podstawie danych z wywiadu od chorych i ich opiekunów), ale rozpoznawanie alergii na pokarm potwierdza się zaledwie u 0,5-3% populacji (na podstawie bardziej rygorystycznych kryteriów diagnostycznych – stężenia swoistych IgE, testów skórnych). W Polsce najczęściej uczulają:

u niemowląt – białka mleka krowiego,
u dzieci – białka mleka krowiego, białko jaja kurzego,
u dorosłych – ryby, owoce morza, orzechy, seler, pomidor, przyprawy.

Reakcja alergiczna po kontakcie z alergenem pokarmowym może wystąpić w ciągu kilku minut albo godzin, a objawy, ich siła natężenia oraz czas utrzymywania się zależą od:

– wieku pacjenta,

– mechanizmów immunologicznych (IgE-zależne, IgE- niezależne),

– ilości spożytego alergenu,

– sposobu przygotowania pokarmu,

– czynników wpływających na szybkość i jakość procesów trawiennych (np. leków),

– szybkości wchłaniania (spożycie na czczo, bezpośrednio przed wysiłkiem fizycznym),

– występowania innych chorób alergicznych (np. astmy oskrzelowej).

Najczęstsze objawy alergii pokarmowej to:

reakcje skórne – pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, atopowe zapalenie skóry, zmiany z towarzyszącym świądem, suchość skóry,
reakcje z układu oddechowego – nieżyt nosa, astma,
reakcje z układu pokarmowego – biegunka, nudności, wymioty, ból brzucha, nieprawidłowe stolce,
reakcje neurologiczne – ciągłe rozdrażnienie, zaburzenia snu, bóle głowy,
reakcje uogólnione – wstrząs anafilaktyczny.

Alergia pokarmowa może spowodować poważną lub nawet zagrażającą życiu reakcję (anafilaktyczną) poprzez zjedzenie mikroskopijnej ilości, dotknięcie lub wdychanie określonego składnika pokarmowego. Objawy pojawiają się niemal natychmiast po wniknięciu alergenu i mogą to być: objawy skórne (pokrzywka, obrzęk, świąd), objawy ze strony układu oddechowego (kaszel, duszność), nudności, wymioty, ból brzucha, nagła biegunka. Bez natychmiastowego leczenia (wstrzyknięcie adrenaliny i specjalistycznej opieki) anafilaksja może spowodować śmierć.

Może również wystąpić anafilaksja indukowana wysiłkiem fizycznej (anafilaksja powysiłkowa). Objawy występują u pacjenta, który jest aktywny fizycznie w ciągu 2-4 h po zjedzeniu uczulającego pokarmu. Samo spożycie danego pokarmu oraz sam wysiłek fizyczny nie powoduje objawów.

NIETOLERANCJA POKARMOWA

Reakcja nietolerancji pokarmowej zachodzi w układzie pokarmowym. Nie jest związana z układem odpornościowym. Występuje, gdy organizm nie jest w stanie dokładnie strawić lub wchłonąć danego składnika pokarmowego (może wynikać z niedoborów potrzebnych do tych procesów enzymów). Często niewielkie ilości danego składnika są dobrze tolerowane. Najczęściej występującymi objawami są: ból brzucha, wzdęcia, nudności, wymioty, biegunka, zmiana konsystencji stolca, ale również objawy sugerujące choroby alergiczne, np. kichanie, swędzenie oczu, pokrzywka.

Główne nietolerancje pokarmowe to:

nietolerancja cukrów prostych i dwucukrów (np. fruktozy, laktozy),
nietolerancja glutenu (celiakia),
nietolerancja histaminy,
nadwrażliwość na glutaminian sodu lub kwas acetylosalicylowy.

Jak odróżnić alergię od nietolerancji?

Niektóre objawy nietolerancji pokarmowej i alergii pokarmowej są podobne, a właściwe rozpoznanie bywa bardzo trudne. Dlatego powinno być postawione przez lekarza specjalizującego się w tej dziedzinie na podstawie zebranego dokładnego wywiadu oraz badań m. in. wyników testów skórnych, badań krwi (przeciwciał swoistych IgE), wodorowych testów oddechowych, badań błony śluzowej przewodu pokarmowego, prób eliminacji i prowokacji.

Jaką stosować dietę?

Nie ma jednej, najlepszej diety dla wszystkich. Każdą osobę należy traktować indywidualnie i dobrać odpowiednie żywienie ze względu na występujące choroby (rozpoznane przez lekarza), obecne objawy czy ew. niedobory pokarmowe. Ograniczenie lub eliminacja produktów spożywczych może być szkodliwa, gdy nie wiemy czym je zastąpić, aby dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość składników odżywczych. Nie zawsze też całkowita eliminacja danego składnika pokarmowego jest polecana (przeczytaj na ten temat mój wcześniejszy artykuł) . Dlatego najlepiej każdy przypadek skonsultować z wykwalifikowanym dietetykiem, który pomoże wprowadzić odpowiednie żywienie, dzięki któremu zmniejszą się lub znikną męczące nas objawy, a organizmowi dostarczymy wszystkich niezbędnych składników potrzebnych do zachowania zdrowia.

Źródła:

AAAAI : Food intolerance versus food allergy. https://www.aaaai.org/conditions-and-treatments/library/allergy-library/food-intolerance

Praktyczny podręcznik dietetyki. Pod red. M. Jarosz. Instytut Żywności i Żywienia, 2010.

Wywiad z prof. dr hab. n. med. Lucyną Mastalerz. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/wywiady/148253,sa-podobne-a-zdiagnozowac-je-nielatwo-alergia-pokarmowa-i-nietolerancja-pokarmowa

Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Pod red. Szajeskiej H. i Horvath A. Medycyna Praktyczna 2017, 156-164.